ΠΠ°Π·Π²Π°Π½ΠΈΠ΅ ΠΊΠ°Π»ΡΡΠΈΠΉ ΠΏΡΠΎΠΈΠ·ΠΎΡΠ»ΠΎ ΠΎΡ Π»Π°ΡΠΈΠ½ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ calx (ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΡ). Π Π½Π°ΡΠ°Π»Π΅ Π½Π°ΡΠ΅ΠΉ ΡΡΡ Π±ΡΠ»ΠΈ ΡΠΈΡΠΎΠΊΠΎ ΡΠ°ΡΠΏΡΠΎΡΡΡΠ°Π½Π΅Π½Ρ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°, ΠΈΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠ΅ ΡΠ°Π·Π»ΠΈΡΠ½ΠΎΠ΅ Π·Π½Π°ΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅, Π½ΠΎ ΠΏΡΠΎΠΈΡΡ
ΠΎΠ΄ΡΡΠΈΠ΅ ΠΎΡ ΠΏΡΠΈΠ±Π»ΠΈΠ·ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΎΠ΄ΠΈΠ½Π°ΠΊΠΎΠ²ΡΡ
Π»Π°ΡΠΈΠ½ΡΠΊΠΈΡ
ΠΊΠΎΡΠ½Π΅ΠΉ: cal, calk ΠΈ calx. ΠΠ°Π»ΡΠΊΡΠΎΠΌ (Calx) Π½Π°Π·ΡΠ²Π°Π»ΠΈ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠΊΠΎΠ²ΡΠΉ ΠΊΠ°ΠΌΠ΅Π½Ρ, ΠΌΠ΅Π», Π²ΠΎΠΎΠ±ΡΠ΅ ΠΊΠ°ΠΌΠ΅Π½Ρ-Π³ΠΎΠ»ΡΡ, Π½ΠΎ ΡΠ°ΡΠ΅ ΠΆΠ΅ Π²ΡΠ΅Π³ΠΎ ΡΡΡΠΎΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠΉ ΡΠ°ΡΡΠ²ΠΎΡ Π½Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠΈ. ΠΡΠ΅Π²Π½ΠΈΠ΅ Π°Π²ΡΠΎΡΡ — ΠΠ»ΠΈΠ½ΠΈΠΉ, ΠΠΈΠΎΡΠΊΠΎΡΠΈΠ΄, ΠΠΈΡΡΡΠ²ΠΈΠΉ ΠΈ Π΄Ρ. — ΡΠΏΠΎΡΡΠ΅Π±Π»ΡΠ»ΠΈ ΡΡΠΎ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΎ, ΠΎΠΏΠΈΡΡΠ²Π°Ρ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΡ ΠΎΠ±ΠΆΠΈΠ³Π°Π½ΠΈΡ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠΊΠΎΠ²ΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΠ°ΠΌΠ½Ρ, Π³Π°ΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠΈ ΠΈ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΡΡΠΎΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΡ
ΡΠ°ΡΡΠ²ΠΎΡΠΎΠ². Π£ Π°Π»Ρ
ΠΈΠΌΠΈΠΊΠΎΠ² calx ΠΎΠ±ΠΎΠ·Π½Π°ΡΠ°Π»ΠΎ, ΠΊΡΠΎΠΌΠ΅ ΡΡΠΎΠ³ΠΎ, Π²ΠΎΠΎΠ±ΡΠ΅ ΠΏΡΠΎΠ΄ΡΠΊΡΡ ΠΎΠ±ΠΆΠΈΠ³Π° ΡΠ°Π·Π»ΠΈΡΠ½ΡΡ
Π²Π΅ΡΠ΅ΡΡΠ², Π² ΡΠ°ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»ΠΎΠ²; ΠΎΠΊΠΈΡΠ»Ρ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»ΠΎΠ² Π½Π°Π·ΡΠ²Π°Π»ΠΈΡΡ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌΠΈ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΡΠΌΠΈ, Π° ΠΎΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΠΈΡ ΠΎΠ±ΠΆΠΈΠ³Π° — ΠΊΠ°Π»ΡΡΠΈΠ½Π°ΡΠΈΠ΅ΠΉ (Calcinatio). Π Π΄ΡΠ΅Π²Π½Π΅ΡΡΡΡΠΊΠΎΠΉ ΡΠ΅ΡΠ΅ΠΏΡΡΡΠ½ΠΎΠΉ Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΠ΅ Π²ΡΡΡΠ΅ΡΠ°Π΅ΡΡΡ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΎ ΠΊΠ°Π» (Π³Π»ΠΈΠ½Π°, Π³ΡΡΠ·Ρ); Π² ΡΠ±ΠΎΡΠ½ΠΈΠΊΠ΅ Π’ΡΠΎΠΈΡΠ΅-Π‘Π΅ΡΠ³ΠΈΠ΅Π²ΡΠΊΠΎΠΉ Π»Π°Π²ΡΡ (XV Π².) Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΠΈΡΡΡ: «ΠΎΠ±ΡΡΡΠΈ ΠΊΠ°Π», ΠΎΡ Π½Π΅Π³ΠΎ ΠΆΠ΅ ΡΠ²ΠΎΡΡΡ Π·Π»Π°ΡΠ°ΡΠΈΠ΅ Π³ΠΎΡΠ½ΠΈΠ»Π°». ΠΠΎΠ·Π΄Π½Π΅Π΅ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΎ ΠΊΠ°Π» ΡΠ»ΡΠΆΠΈΡ ΡΠΈΠ½ΠΎΠ½ΠΈΠΌΠΎΠΌ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° Π½Π°Π²ΠΎΠ·, ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠ΅, Π½Π΅ΡΠΎΠΌΠ½Π΅Π½Π½ΠΎ, ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½ΠΎ ΡΠΎ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΎΠΌ calx.
ΠΠ·ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΏΡΠΈΡΠΎΠ΄Ρ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠΈ ΠΈ Π²ΠΎΠΎΠ±ΡΠ΅ ΡΠΎΠ΅Π΄ΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΠΉ ΠΊΠ°Π»ΡΡΠΈΡ Π½Π°ΡΠ°Π»ΠΎΡΡ Π² XVIII Π². Π¨ΡΠ°Π»Ρ ΡΡΠΈΡΠ°Π» ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΡ ΡΠ»ΠΎΠΆΠ½ΡΠΌ ΡΠ΅Π»ΠΎΠΌ, ΡΠΎΡΡΠΎΡΡΠΈΠΌ ΠΈΠ· Π·Π΅ΠΌΠ»ΠΈΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΠΈ Π²ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π½Π°ΡΠ°Π». ΠΠ»ΡΠΊ ΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΈΠ» ΡΠ°Π·Π»ΠΈΡΠΈΠ΅ ΠΌΠ΅ΠΆΠ΄Ρ Π΅Π΄ΠΊΠΎΠΉ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΡΡ ΠΈ ΡΠ³Π»Π΅ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΠΉ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΡΡ, ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°Π²ΡΠ΅ΠΉ «ΡΠΈΠΊΡΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Π½ΡΠΉ Π²ΠΎΠ·Π΄ΡΡ
». ΠΠ°Π²ΡΠ°Π·ΡΠ΅ Π² «Π’Π°Π±Π»ΠΈΡΠ΅ ΠΏΡΠΎΡΡΡΡ
ΡΠ΅Π»» ΠΏΡΠΈΡΠΈΡΠ»ΡΠ΅Ρ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΡ ΠΊ ΠΏΡΠΎΡΡΡΠΌ ΡΠ΅Π»Π°ΠΌ. ΠΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠ½ΡΠΉ ΠΊΠ°Π»ΡΡΠΈΠΉ Π±ΡΠ» ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½ ΠΡΠ²ΠΈ Π² 1808 Π³. ΠΠΎΡΠ»Π΅ ΡΡΠΏΠ΅ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°Π·Π»ΠΎΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ»ΠΈΠ·ΠΎΠΌ ΠΎΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΠ² ΠΊΠ°Π»ΠΈΡ ΠΈ Π½Π°ΡΡΠΈΡ ΠΡΠ²ΠΈ ΡΠ΅ΡΠΈΠ» ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠΈΡΡ ΡΠ΅ΠΌ ΠΆΠ΅ ΠΏΡΡΠ΅ΠΌ ΡΠ΅Π»ΠΎΡΠ½ΠΎ-Π·Π΅ΠΌΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»Ρ. ΠΠΎ ΡΡΠΎ ΡΠ΄Π°Π»ΠΎΡΡ Π΅ΠΌΡ Π½Π΅ ΡΡΠ°Π·Ρ. Π‘Π½Π°ΡΠ°Π»Π° ΠΎΠ½ ΠΏΡΡΠ°Π»ΡΡ ΡΠ°Π·Π»ΠΎΠΆΠΈΡΡ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΡ ΠΏΡΡΠ΅ΠΌ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ»ΠΈΠ·Π° Π½Π° Π²ΠΎΠ·Π΄ΡΡ
Π΅ ΠΈ ΠΏΠΎΠ΄ ΡΠ»ΠΎΠ΅ΠΌ Π½Π΅ΡΡΠΈ, Π·Π°ΡΠ΅ΠΌ ΠΏΡΠΎΠΊΠ°Π»ΠΈΠ²Π°Π» ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΡ Ρ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌ ΠΊΠ°Π»ΠΈΠ΅ΠΌ Π² ΡΡΡΠ±ΠΊΠ΅ ΠΈ ΠΏΡΠΎΠΈΠ·Π²ΠΎΠ΄ΠΈΠ» Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠ΅ ΠΎΠΏΡΡΡ. ΠΠ°ΠΊΠΎΠ½Π΅Ρ, Π² ΠΏΡΠΈΠ±ΠΎΡΠ΅ Ρ ΡΡΡΡΠ½ΡΠΌ ΠΊΠ°ΡΠΎΠ΄ΠΎΠΌ ΠΎΠ½ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠΈΠ» ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ»ΠΈΠ·ΠΎΠΌ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠΈ Π°ΠΌΠ°Π»ΡΠ³Π°ΠΌΡ, Π° ΠΈΠ· Π½Π΅Π΅ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΊΠ°Π»ΡΡΠΈΠΉ. ΠΡΠΊΠΎΡΠ΅ ΡΡΠΎΡ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ± ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»Π° Π±ΡΠ» ΡΡΠΎΠ²Π΅ΡΡΠ΅Π½ΡΡΠ²ΠΎΠ²Π°Π½ ΠΠ΅ΡΡΠ΅Π»ΠΈΡΡΠΎΠΌ ΠΈ ΠΠΎΠ½ΡΠΈΠ½ΡΠΌ.
Π ΡΡΡΡΠΊΠΎΠΉ Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΠ΅ Π½Π°ΡΠ°Π»Π° XIX Π². ΡΡΠΎΡ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π» Π½Π°Π·ΡΠ²Π°Π»ΠΈ ΠΈΠ½ΠΎΠ³Π΄Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ΠΌ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠΊΠΎΠ²ΠΎΠΉ Π·Π΅ΠΌΠ»ΠΈ, ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠΊΠΎΠ²ΠΈΠ΅ΠΌ (Π©Π΅Π³Π»ΠΎΠ², 1830), ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠΊΠΎΠ²ΠΈΡΡΠΎΡΡΡΡ (ΠΠΎΠ²ΡΠΊΠΈΠΉ) ΠΊΠ°Π»ΡΠΈΠ΅ΠΌ, ΠΊΠ°Π»ΡΡΠΈΠ΅ΠΌ (ΠΠ΅ΡΡ).