Π ΠΎΡΠ°ΡΠΈΡ [Π»Π°Ρ. rotare βΠ²ΡΠ°ΡΠ°ΡΡ'] ΡΠΎΡΡΠΎΠΈΡ Π²ΠΎ Π²Π·Π°ΠΈΠΌΠ½ΠΎΠΉ ΠΏΠ΅ΡΠ΅ΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΊΠ΅ ΠΏΠΎΡΡΠ»ΠΊΠΈ ΠΈ ΡΠ΅Π·ΠΈΡΠ°. ΠΡΠΎΡ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΡΡ Π΄Π»Ρ Π²ΡΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΠΊΡΡΠ³Π° Π² Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ — ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠ»ΡΡΠ°ΠΉΠ½ΠΎΠ³ΠΎ, ΡΠ°ΠΊ ΠΈ Π½Π°ΡΠΎΡΠΈΡΠΎΠ³ΠΎ, ΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΠ΅ΠΌΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΎΡΠΈΠ·ΠΌΠΎΠΌ ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΈΡ.
ΠΡΠΈ Π½Π°Π»ΠΈΡΠΈΠΈ ΠΏΠΎΡΠΎΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΡΡΠ³Π°, Ρ. Π΅. ΡΠΊΠ²ΠΈΠ²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΡΠ΅Π·ΠΈΡΠ° ΠΈ ΠΏΠΎΡΡΠ»ΠΊΠΈ, ΡΠ΅Π·ΠΈΡ ΠΈ ΠΏΠΎΠ΄ΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠ΅ (ΠΏΠΎΡΡΠ»ΠΊΠ°, Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ) ΠΌΠΎΠ³ΡΡ Π»Π΅Π³ΠΊΠΎ ΠΌΠ΅Π½ΡΡΡΡΡ ΠΌΠ΅ΡΡΠ°ΠΌΠΈ, ΡΡ.: «ΠΡΠΎΠ³ΠΎ Π½Π΅ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π±ΡΡΡ» (ΡΠ΅Π·ΠΈΡ), ΠΏΠΎΡΠΎΠΌΡ ΡΡΠΎ «ΡΡΠΎ Π½Π΅Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ» (Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ) —> «ΠΡΠΎ Π½Π΅Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ» (ΡΠ΅Π·ΠΈΡ), ΠΏΠΎΡΠΎΠΌΡ ΡΡΠΎ «ΡΡΠΎΠ³ΠΎ Π½Π΅ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π±ΡΡΡ» (Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ). ΠΡΠ»ΠΈ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΠΈΡΡ ΠΏΡΠ΅Π΄Π»ΠΎΠΆΠ΅Π½Π½ΡΠΉ Π² 1950 Π³ΠΎΠ΄Ρ Π°Π½Π³Π»ΠΈΠΉΡΠΊΠΈΠΌ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠΎΠΌ ΠΠΎΠ½ΡΠΎ ΠΠ΅ΡΠ΄ΡΠ»ΠΈ ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠ²Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π΄ΠΈΠ°Π³ΡΠ°ΠΌΠΌΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ [Π°Π½Π³Π», method of argument diagramming], ΡΠΎ ΡΠΎΡΠ°ΡΠΈΡ ΠΊΠ°ΠΊ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌ Π²ΡΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ°Π²ΡΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΡ
ΠΊΡΡΠ³ΠΎΠ² ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π±ΡΡΡ ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½Π° ΡΠ»Π΅Π΄ΡΡΡΠΈΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ:
Π’ΠΠΠΠ‘
Π Π°ΡΡΠΌΠΎΡΡΠΈΠΌ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΡΡΠΎΠΉ Π°Π½Π°Π»ΠΈΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΏΡΠΎΡΠ΅Π΄ΡΡΡ Π½Π° ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅ΡΠ΅ ΡΠ»Π΅Π΄ΡΡΡΠ΅Π³ΠΎ ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ: «Π ΠΠΎΡΠ°Π½Π΅ Π²ΡΠ΅ ΠΈΡΡΠΈΠ½Π°, ΠΏΠΎΡΠΎΠΌΡ ΡΡΠΎ ΠΠΎΡΠ°Π½ Π±ΠΎΠ³ΠΎΠ²Π΄ΠΎΡ
Π½ΠΎΠ²Π΅Π½Π΅Π½» (ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ Π‘. Π. ΠΠΎΠ²Π°ΡΠ½ΠΈΠ½Π°). ΠΠΎΠΌΠ΅Π½ΡΠ΅ΠΌ ΡΠ΅Π·ΠΈΡ ΠΈ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΌΠ΅ΡΡΠ°ΠΌΠΈ: «ΠΠΎΡΠ°Π½ Π±ΠΎΠ³ΠΎΠ²Π΄ΠΎΡ
Π½ΠΎΠ²Π΅Π½Π΅Π½, ΠΏΠΎΡΠΎΠΌΡ ΡΡΠΎ Π² Π½Π΅ΠΌ Π²ΡΠ΅ ΠΈΡΡΠΈΠ½Π°». ΠΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎΡΡΡ ΡΠΎΡΠ°ΡΠΈΠΈ ΠΏΠΎΠ΄ΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π°Π΅Ρ ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΡ ΡΠ΅Π·ΠΈΡΠ° ΠΈ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°, Π° ΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ, ΠΈ Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΡΡ ΡΡΠ·Π²ΠΈΠΌΠΎΡΡΡ Π²ΡΡΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π½ΠΈΡ. Π’Π΅ΠΏΠ΅ΡΡ ΠΏΡΠΈΡΠΌΠΎΡΡΠΈΠΌΡΡ ΠΊ Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΠΏΡΠΎΡΡΡΠ°Π½Π½ΠΎΠΌΡ Π²Π°ΡΠΈΠ°Π½ΡΡ ΡΠ°ΡΡΠΌΠΎΡΡΠ΅Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ: «ΠΠΎΠ³ ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²ΡΠ΅Ρ, ΠΏΠΎΡΠΎΠΌΡ ΡΡΠΎ ΡΠ°ΠΊ ΡΠΊΠ°Π·Π°Π½ΠΎ Π² ΠΠΈΠ±Π»ΠΈΠΈ. ΠΠΈΠ±Π»ΠΈΡ ΠΆΠ΅ ΠΈΡΡΠΈΠ½Π½Π°, ΠΏΠΎΡΠΊΠΎΠ»ΡΠΊΡ ΠΎΠ½Π° Π΅ΡΡΡ Π‘Π»ΠΎΠ²ΠΎ ΠΠΎΠΆΡΠ΅». Π‘ΠΎΡΠΈΠ·ΠΌ ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΈΡ Π·Π΄Π΅ΡΡ ΠΌΠ΅Π½Π΅Π΅ Π·Π°ΠΌΠ΅ΡΠ΅Π½. Π. Π€. ΠΡΠΌΡΡ ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΠΏΡΠ΅ΠΆΠ΄Π°Π΅Ρ: «ΠΡΡΠ³ Π² Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²Π΅ Π»Π΅Π³ΠΊΠΎ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π±ΡΡΡ Π·Π°ΠΌΠ΅ΡΠ΅Π½, Π΅ΡΠ»ΠΈ ΡΠ°ΡΡΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΊΠΎ ΠΈ Π½Π΅ΡΠ»ΠΎΠΆΠ½ΠΎ. ΠΠΎ Π² Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²Π°Ρ
, ΡΠΎΡΡΠΎΡΡΠΈΡ
ΠΈΠ· Π΄Π»ΠΈΠ½Π½ΡΡ
ΡΠ΅ΠΏΠ΅ΠΉ ΡΠΌΠΎΠ·Π°ΠΊΠ»ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠΉ, ΠΊΡΡΠ³ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ ΠΎΡΡΠ°ΡΡΡΡ Π½Π΅Π·Π°ΠΌΠ΅ΡΠ΅Π½Π½ΡΠΌ»1.
Π. Π£ΠΎΠ»ΡΠΎΠ½ ΡΠΏΡΠ°Π²Π΅Π΄Π»ΠΈΠ²ΠΎ ΡΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π΅Ρ Π½Π° ΡΠΎ, ΡΡΠΎ ΠΏΡΠΎΠ±Π»Π΅ΠΌΠ° Π²ΡΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΠΊΡΡΠ³Π° Π² Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ Π½Π΅ΠΏΠΎΡΡΠ΅Π΄ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎ ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½Π° Ρ Π²ΠΎΠΏΡΠΎΡΠΎΠΌ ΠΎ ΠΊΡΠΈΡΠ΅ΡΠΈΡΡ
ΡΠΊΠ²ΠΈΠ²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ, Ρ. Π΅. ΡΠΈΠ½ΡΠ°ΠΊΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΠΈΠ½ΠΎΠ½ΠΈΠΌΠΈΠΈ ΡΡΠ°Π· ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΎΡΠΎΡΠ΅ΡΠ°Π½ΠΈΠΉ, ΠΎΡΠΎΡΠΌΠ»ΡΡΡΠΈΡ
ΡΠ΅Π·ΠΈΡ ΠΈ ΠΏΠΎΡΡΠ»ΠΊΡ[1][2]. Π‘ ΡΠ΅ΠΌ, ΡΡΠΎΠ±Ρ ΡΠΎΡΠΌΠ° ΡΠ΅Π·ΠΈΡΠ° Π½Π΅ ΡΠΎΠ²ΠΏΠ°Π΄Π°Π»Π° Ρ ΡΠΎΡΠΌΠΎΠΉ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°, ΠΈ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΊΠ° Π½Π΅ ΡΡΠ°Π»Π° ΠΎΡΠ΅Π²ΠΈΠ΄Π½ΠΎΠΉ, ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΡΡΡΡ Π»ΠΈΠ±ΠΎ ΠΏΠ΅ΡΠΈΡΡΠ°Π·ΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅, Π»ΠΈΠ±ΠΎ ΡΠΈΠ½ΠΎΠ½ΠΈΠΌΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠ°Ρ Π·Π°ΠΌΠ΅Π½Π°: ΠΠΎΠ³ ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²ΡΠ΅Ρ, ΠΏΠΎΡΠΊΠΎΠ»ΡΠΊΡ ΠΎΠ½ Π΅ΡΡΡ. ΠΡΠΈΠΌΠ΅Ρ ΠΏΡΠΈΠΊΡΡΡΠΈΡ ΠΏΠΎΡΠΎΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΡΡΠ³Π° ΡΠΈΠ½ΡΠ°ΠΊΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΠΈΠ½ΠΎΠ½ΠΈΠΌΠΈΠ΅ΠΉ:
ΠΠ°ΡΡ ΠΊΠ°ΠΆΠ΄ΠΎΠΌΡ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΡ Π½Π΅ΠΎΠ³ΡΠ°Π½ΠΈΡΠ΅Π½Π½ΡΡ ΡΠ²ΠΎΠ±ΠΎΠ΄Ρ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° Π΄ΠΎΠ»ΠΆΠ½ΠΎ Π±ΡΡΡ Π²ΡΠ³ΠΎΠ΄Π½ΠΎ Π³ΠΎΡΡΠ΄Π°ΡΡΡΠ²Ρ [ΡΠ΅Π·ΠΈΡ], ΠΏΠΎΡΠΊΠΎΠ»ΡΠΊΡ ΡΡΠΎ Π² Π²ΡΡΡΠ΅ΠΉ ΡΡΠ΅ΠΏΠ΅Π½ΠΈ ΡΠΎΠΎΡΠ²Π΅ΡΡΡΠ²ΡΠ΅Ρ ΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠ°ΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΡΡΠ²Π° [Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄], ΠΊΠΎΠ³Π΄Π° ΠΊΠ°ΠΆΠ΄ΡΠΉ ΠΈΠ½Π΄ΠΈΠ²ΠΈΠ΄ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΠ΅Ρ Π°Π±ΡΠΎΠ»ΡΡΠ½ΡΡ ΡΠ²ΠΎΠ±ΠΎΠ΄Ρ Π²ΡΡΠ°ΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠ²ΠΎΠΈΡ
ΡΡΠ²ΡΡΠ².
Π ΠΈΡΠ°ΡΠ΄ Π£ΡΠΉΡΠ»ΠΈ. ΠΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΡ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠΈ Π ΠΎΡΠ°ΡΠΈΡ ΡΠ΅Π»Π΅ΡΠΎΠΎΠ±ΡΠ°Π·Π½ΠΎ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΡΡ Π΄Π»Ρ ΠΎΡΠ΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΠΏΠΎΡΠΎΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΡΡΠ³Π° ΠΎΡ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΡ
ΡΠΎΡΠΈΠ·ΠΌΠΎΠ², Π½Π°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ ΠΎΡ ΡΠΎΡΠΈΠ·ΠΌΠ° Π»ΠΎΠΆΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ, Ρ ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΌΠΈ Π΅Π³ΠΎ ΡΠ΅Π³ΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎ ΠΎΡΠΎΠΆΠ΄Π΅ΡΡΠ²Π»ΡΡΡ Π² ΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΠ΅.
- [1] ΠΡΠΌΡΡ Π. Π€. Π£ΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠΈ ΠΎ Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²Π΅ ΠΈ ΠΎΠΏΡΠΎΠ²Π΅ΡΠΆΠ΅Π½ΠΈΠΈ. Π., 1954. Π‘. 67.
- [2] Walton D. N. Begging the question. Circular reasoning as a tactic of argumentation.