ΠΠ°ΡΡΡ ΡΠ°ΠΌΠΎΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·Π°ΡΠΈΠΈ (SOM), ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ ΡΠ°ΡΡΠΌΠ°ΡΡΠΈΠ²Π°ΡΡ ΠΊΠ°ΠΊ ΡΡΠΎΠ²Π΅ΡΡΠ΅Π½ΡΡΠ²ΠΎΠ²Π°Π½Π½ΡΡ ΠΌΠΎΠ΄ΠΈΡΠΈΠΊΠ°ΡΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΡ ΠΊΠΎΠ½ΠΊΡΡΠΈΡΡΡΡΠΈΡ
Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½ΠΎΠ² (ΡΠ»ΠΎΡ ΠΠΎΡ
ΠΎΠ½Π΅Π½Π°). ΠΡ ΠΏΠΎΡΠ»Π΅Π΄Π½Π΅Π³ΠΎ Π΄Π°Π½Π½ΡΠΉ Π²ΠΈΠ΄ ΠΠ‘ ΠΎΡΠ»ΠΈΡΠ°Π΅ΡΡΡ ΡΠ΅ΠΌ, ΡΡΠΎ:
- 1) Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Ρ ΡΠ°ΡΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΡΡΡΡΡ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΌ ΠΏΡΠΎΡΡΡΠ°Π½ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ (ΠΏΠΎ ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΌΡ ΠΈΠ· ΡΡΠ΅Ρ
Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΡΡ
Π²Π°ΡΠΈΠ°Π½ΡΠΎΠ²: Π² ΡΠ·Π»Π°Ρ
ΠΏΡΡΠΌΠΎΡΠ³ΠΎΠ»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠΊΠΈ, Π³Π΅ΠΊΡΠ°Π³ΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠΊΠΈ ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠ»ΡΡΠ°ΠΉΠ½ΠΎ);
- 2) Π½Π° ΡΡΠ°ΠΏΠ΅ ΡΠ°ΠΌΠΎΠΎΠ±ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΊΠΎΡΡΠ΅ΠΊΡΠΈΡΡΠ΅ΡΡΡ Π²Π΅Ρ Π½Π΅ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π°-" ΠΏΠΎΠ±Π΅Π΄ΠΈΡΠ΅Π»Ρ", Π½ΠΎ ΠΈ Π³ΡΡΠΏΠΏΡ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½ΠΎΠ² Π² Π΅Π³ΠΎ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠΉ ΠΏΡΠΎΡΡΡΠ°Π½ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ ΠΎΠΊΡΠ΅ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ.
ΠΠ°Π·Π½Π°ΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΊΠ°ΡΡ, ΡΠ°ΠΌΠΎΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΡΡΡΠΈΡ
ΡΡ, ΡΠ°ΠΊΠΎΠ΅ ΠΆΠ΅, ΠΊΠ°ΠΊ ΠΈ Ρ ΡΠ»ΠΎΡ ΠΠΎΡ
ΠΎΠ½Π΅Π½Π°, — Π²ΡΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ Π² ΡΠ΅ΠΆΠΈΠΌΠ΅ ΡΠ°ΠΌΠΎΠΎΠ±ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠ΅Π½ΡΡΠΎΠ² ΠΊΠ»Π°ΡΡΠ΅ΡΠΎΠ² ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ²Π»Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ Π½Π° Π²Ρ
ΠΎΠ΄Π΅ ΡΠ΅ΡΠΈ ΡΠΎΠ²ΠΎΠΊΡΠΏΠ½ΠΎΡΡΠΈ Π²Ρ
ΠΎΠ΄Π½ΡΡ
Π²Π΅ΠΊΡΠΎΡΠΎΠ². ΠΠ»Ρ Π΄Π²ΡΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ»ΡΡΠ°Ρ ΠΊΠ»Π°ΡΡΠ΅ΡΠ°ΠΌ ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ Π΄Π°ΡΡ Π³Π΅ΠΎΠΌΠ΅ΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΡΡ ΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΠΏΡΠ΅ΡΠ°ΡΠΈΡ ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠ³ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ΠΌ, «ΠΎΠ±Π»Π°ΠΊΠ°ΠΌ» ΡΠΎΡΠ΅ΠΊ, ΠΎΡΠΎΠ±ΡΠ°ΠΆΠ°ΡΡΠΈΠΌ Π²Π΅ΠΊΡΠΎΡΡ Π½Π° ΠΏΠ»ΠΎΡΠΊΠΎΡΡΠΈ, Π° ΠΈΡ
ΡΠ΅Π½ΡΡΠ°ΠΌ — ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠ΅Π½ΡΡΠ°ΠΌ ΡΠ°ΠΊΠΈΡ
ΡΠ³ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠΉ. Π‘ΡΡΡΠΊΡΡΡΠ° SOM ΠΎΡΡΠ°ΠΆΠ΅Π½Π° Π½Π° ΡΠΈΡ. 2.2.
Π ΠΈΡΡΠ½ΠΎΠΊ 2.2 — Π‘ΡΡΡΠΊΡΡΡΠ° SOM.
ΠΠ΅ΠΉΡΠΎΠ½ ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ Π΅Π΄ΠΈΠ½ΠΈΡΠ΅ΠΉ ΠΎΠ±ΡΠ°Π±ΠΎΡΠΊΠΈ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΈ Π² ΡΠ΅ΡΠΈ. ΠΠ° ΡΠΈΡ. 2.3 ΠΏΠΎΠΊΠ°Π·Π°Π½Π° ΠΌΠΎΠ΄Π΅Π»Ρ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π°.
Π ΠΌΠΎΠ΄Π΅Π»ΠΈ, ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ Π½Π° ΡΠΈΡ. 2.3 ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ Π²ΡΠ΄Π΅Π»ΠΈΡΡ ΡΡΠΈ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΡΡ
ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠ°:
1. ΠΠ°Π±ΠΎΡ ΡΠΈΠ½Π°ΠΏΡΠΎΠ² (synapse) ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠ²ΡΠ·Π΅ΠΉ (connecting link), ΠΊΠ°ΠΆΠ΄ΡΠΉ ΠΈΠ· ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ
Ρ
Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠ·ΡΠ΅ΡΡΡ ΡΠ²ΠΎΠΈΠΌ Π²Π΅ΡΠΎΠΌ (weight) ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠΈΠ»ΠΎΠΉ (strength). Π ΡΠ°ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ, ΡΠΈΠ³Π½Π°Π» Π½Π° Π²Ρ
ΠΎΠ΄Π΅ ΡΠΈΠ½Π°ΠΏΡΠ°, ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ Ρ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½ΠΎΠΌ, ΡΠΌΠ½ΠΎΠΆΠ°Π΅ΡΡΡ Π½Π° Π²Π΅Ρ. ΠΠ½Π΄Π΅ΠΊΡΡ ΡΠΈΠ½Π°ΠΏΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ Π²Π΅ΡΠ° ΡΠΊΠ°Π·Π°Π½Ρ Π² ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½Π½ΠΎΠΌ ΠΏΠΎΡΡΠ΄ΠΊΠ΅. ΠΠ΅ΡΠ²ΡΠΉ ΠΈΠ½Π΄Π΅ΠΊΡ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠΈΡΡΡ ΠΊ Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠΌΡ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π°, Π° Π²ΡΠΎΡΠΎΠΉ — ΠΊ Π²Ρ
ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΌΡ ΠΎΠΊΠΎΠ½ΡΠ°Π½ΠΈΡ ΡΠΈΠ½Π°ΠΏΡΠ°, Ρ ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΌ ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½ Π΄Π°Π½Π½ΡΠΉ Π²Π΅Ρ. Π‘ΠΈΠ½Π°ΠΏΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ Π²Π΅Ρ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π° ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ ΠΈΠΌΠ΅ΡΡ ΠΊΠ°ΠΊ ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠ΅, ΡΠ°ΠΊ ΠΈ ΠΎΡΡΠΈΡΠ°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠ΅ Π·Π½Π°ΡΠ΅Π½ΠΈΡ.
Π ΠΈΡΡΠ½ΠΎΠΊ 2.3 — ΠΠΎΠ΄Π΅Π»Ρ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π°.
- 2. Π‘ΡΠΌΠΌΠ°ΡΠΎΡ (adder) ΡΠΎΡΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅Ρ Π²Ρ
ΠΎΠ΄Π½ΡΠ΅ ΡΠΈΠ³Π½Π°Π»Ρ, Π²Π·Π²Π΅ΡΠ΅Π½Π½ΡΠ΅ ΠΏΠΎ ΡΠΎΠΎΡΠ²Π΅ΡΡΡΠ²ΡΡΡΠΈΠΌ ΡΠΈΠ½Π°ΠΏΡΠ°ΠΌ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π°.
- 3. Π€ΡΠ½ΠΊΡΠΈΡ Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π°ΡΠΈΠΈ (activation function) ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΡΠ΅Ρ Π²ΡΡ
ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΉ ΡΠΈΠ³Π½Π°Π» Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π° Π² Π·Π°Π²ΠΈΡΠΈΠΌΠΎΡΡΠΈ ΠΎΡ ΠΈΠ½Π΄ΡΡΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π»ΠΎΠΊΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠΎΠ»Ρ. Π€ΡΠ½ΠΊΡΠΈΡ Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π°ΡΠΈΠΈ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π° ΡΠ΅ΡΠΈ ΠΠΎΡ
ΠΎΠ½Π΅Π½Π° ΠΈΠΌΠ΅Π΅Ρ ΠΎΠ±Π»Π°ΡΡΡ Π·Π½Π°ΡΠ΅Π½ΠΈΠΉ ΠΎΡ -1 Π΄ΠΎ +1, ΡΠΎ Π΅ΡΡΡ ΠΎΠ½Π° ΡΠΈΠΌΠΌΠ΅ΡΡΠΈΡΠ½Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ Π½Π°ΡΠ°Π»Π° ΠΊΠΎΠΎΡΠ΄ΠΈΠ½Π°Ρ. ΠΡΠΎ ΠΎΠ·Π½Π°ΡΠ°Π΅Ρ, ΡΡΠΎ ΡΡΠ½ΠΊΡΠΈΡ Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π°ΡΠΈΠΈ ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ Π½Π΅ΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΡΠ½ΠΊΡΠΈΠ΅ΠΉ ΠΈΠ½Π΄ΡΡΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π»ΠΎΠΊΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠΎΠ»Ρ. Π€ΡΠ½ΠΊΡΠΈΡ Π² Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠΌ ΡΠ»ΡΡΠ°Π΅ ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΠΈΡΡ ΡΠ»Π΅Π΄ΡΡΡΠΈΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ:
(2.10).
ΠΡΠ° ΡΡΠ½ΠΊΡΠΈΡ Π½Π°Π·ΡΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΡΠΈΠ³ΠΌΠΎΠΈΠ΄Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ. Π Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠΌ ΡΠ»ΡΡΠ°Π΅ ΠΎΠ½Π° Π±ΡΠ΄Π΅Ρ ΠΈΠΌΠ΅ΡΡ ΡΠΎΡΠΌΡ Π³ΠΈΠΏΠ΅ΡΠ±ΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°Π½Π³Π΅Π½ΡΠ° (ΡΠΈΡ. 2.4):
. (2.11).
Π ΠΈΡΡΠ½ΠΎΠΊ 2.4 — Π‘ΠΈΠ³ΠΌΠΎΠΈΠ΄Π°Π»ΡΠ½Π°Ρ ΡΡΠ½ΠΊΡΠΈΡ Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π°ΡΠΈΠΈ (Π³ΠΈΠΏΠ΅ΡΠ±ΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ ΡΠ°Π½Π³Π΅Π½Ρ) Π’Π°ΠΊΠΆΠ΅ Π² ΠΌΠΎΠ΄Π΅Π»Ρ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π° Π²ΠΊΠ»ΡΡΠ΅Π½ ΠΏΠΎΡΠΎΠ³ΠΎΠ²ΡΠΉ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½Ρ. ΠΡΠ° Π²Π΅Π»ΠΈΡΠΈΠ½Π° ΠΎΡΡΠ°ΠΆΠ°Π΅Ρ ΡΠ²Π΅Π»ΠΈΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠΌΠ΅Π½ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ Π²Ρ
ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΈΠ³Π½Π°Π»Π°, ΠΏΠΎΠ΄Π°Π²Π°Π΅ΠΌΠΎΠ³ΠΎ ΡΡΠ½ΠΊΡΠΈΠ΅ΠΉ Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π°ΡΠΈΠΈ.
Π€ΡΠ½ΠΊΡΠΈΠΎΠ½ΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π° ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ ΠΎΠΏΠΈΡΠ°ΡΡ ΡΠ»Π΅Π΄ΡΡΡΠ΅ΠΉ ΠΏΠ°ΡΠΎΠΉ ΡΡΠ°Π²Π½Π΅Π½ΠΈΠΉ:
(2.12).
(2.13).
Π³Π΄Π΅ — Π²Ρ
ΠΎΠ΄Π½ΡΠ΅ ΡΠΈΠ³Π½Π°Π»Ρ; - ΡΠΈΠ½Π°ΠΏΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ Π²Π΅Ρ Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π°; - Π»ΠΈΠ½Π΅ΠΉΠ½Π°Ρ ΠΊΠΎΠΌΠ±ΠΈΠ½Π°ΡΠΈΡ Π²Ρ
ΠΎΠ΄Π½ΡΡ
Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΠΉ; - ΠΏΠΎΡΠΎΠ³; - ΡΡΠ½ΠΊΡΠΈΡ Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π°ΡΠΈΠΈ; - Π²ΡΡ
ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΉ ΡΠΈΠ³Π½Π°Π» Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ½Π°.